| Trong cuộc
trao đổi với Thanh Niên, PGS.TS Nguyễn Văn Huy - Giám
đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam (mô hình bảo tàng
được xem là hiện đại và thành công nhất hiện nay của
VN) nhấn mạnh: sự đơn điệu, thiếu sáng tạo, tham lam,
ý tưởng không rõ ràng trong trưng bày hiện vật của các
bảo tàng là nguyên nhân khiến một trong những “địa chỉ
văn hóa” cực kỳ quan trọng của chúng ta trở nên kém
hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước.
* PV: Có đến 3/4 đại diện các bảo tàng
Việt Nam đã quy câu chuyện "4 điểm yếu" gây
"sốc" của ông về bài toán nan giải: kinh phí...
- Đó không phải là nguyên nhân chính. Tại hội thảo,
tôi nghe mọi người nói rằng: Chúng tôi có ý tưởng rồi,
chúng tôi có đầy đủ kiến thức rồi, nhưng điều quan trọng,
chúng tôi không có tiền. Không phải, nguyên nhân quan
trọng nhất chính là nhận thức, là tư duy và cách nghĩ
của chúng ta.
* PV: Nhưng rõ ràng, biên giới cho sức
sáng tạo cũng phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố kinh phí.
Và người ta sẽ nói rằng, sở dĩ ông có thể mạnh miệng
là vì Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam có nguồn tài chính
dư dả!
- Tôi sẽ đưa ra một ví dụ để thấy có hay không sự tác
động của kinh phí đến biên giới sáng tạo. Một bảo tàng
địa phương triển lãm về nghề chạm bạc và gò đồng. Họ
làm rất nhiều phù điêu bằng đồng, gỗ để minh họa. Dĩ
nhiên, chi phí thực hiện một bức phù điêu không nhỏ.
Và, số lượng phù điêu nhiều tới mức hầu như người ta
mải xem phù điêu mà lãng quên luôn hiện vật, trong khi
đúng ra, bức phù điêu chỉ là nền còn hiện vật mới là
trung tâm của cuộc trưng bày. Tại sao không thay chúng
bằng những bức ảnh lớn mô tả cuộc sống, công việc của
những nghệ nhân cụ thể, như vậy sẽ hấp dẫn, sống động
hơn rất nhiều không? Đôi khi, gốc rễ của vấn đề nằm
ở nhận thức. Và như đã thấy đấy, sự hạn hẹp trong nhận
thức đã "đẻ" ra không ít cuộc trưng bày hao
tốn tiền của nhưng hiệu quả không cao.
* PV: Nhiều du khách cho
rằng, sở dĩ bảo tàng kém hấp dẫn một phần vì hình thức
trưng bày quá đơn điệu và trùng lặp. Phải chăng, chúng
ta chưa chú trọng đúng mức đến khâu thiết kế trưng bày?
- Không phải. Chúng ta có quá ít các nhóm làm thiết
kế trưng bày. Chừng ấy cuộc trưng bày của bao nhiêu
bảo tàng chỉ do ba, bốn nhóm thực hiện. Nó tạo ra một
sự độc quyền tai hại trong thiết kế trưng bày, khiến
lĩnh vực này mất hẳn tính cạnh tranh, mà chỉ có cạnh
tranh, con người ta mới "vận động" được.
Hậu quả, trong vòng 10 năm trở lại đây, các bảo tàng
Việt Nam dần đi đến xu hướng nhất thể hóa với các kiểu
trưng bày giống hệt nhau: ma-nơ-canh giống nhau, tủ
giá kệ giống nhau, mẫu trưng bày giống nhau, cách sắp
xếp giống nhau... Đáng tiếc là đến nay, chưa có cuộc
hội thảo nào dành cho những người làm công tác thiết
kế nội thất và trưng bày bảo tàng. Nếu có, đó sẽ là
một cuộc gặp mặt vô cùng lý thú và hữu ích, bởi họ sẽ
cùng nhau phân tích, mổ xẻ, xem xét những gì làm cho
bảo tàng của chúng ta trở nên đơn điệu như thế này.
Có thế, họ mới biết "giật mình". Và như thế
mới hy vọng có được một sức sống, một sinh khí mới cho
bảo tàng.
* PV: Nếu được phép làm
một cuộc "thay máu" bảo tàng, ông sẽ bắt đầu
từ đâu?
- Trước tiên, từ "cái đầu" của các ông giám
đốc bảo tàng. Bởi nhiều vị còn chưa nhận thấy mình thiếu
hụt kiến thức, thiếu những quan niệm rất cơ bản về nghề
nghiệp bảo tàng và thiếu cả những quyết định táo bạo.
Sự táo bạo quan trọng lắm. Tôi nghĩ, ai cũng nhìn thấy
sự trì trệ, đơn điệu của bảo tàng, vấn đề là đổi mới
thế nào và có dám đổi mới hay không thôi. Chẳng hạn,
các bảo tàng quân đội, bên cạnh các vị tướng lĩnh, tại
sao không "trưng bày" nhiều hơn cả về cuộc
đời của những người chiến sĩ bình thường. Hãy mời họ
đến, để họ giao lưu, kể chuyện. Thú vị lắm! Tại sao
Bảo tàng địa chất lại vắng khách? Bởi ở đó chỉ có mấy
hòn đá khô cứng. Bao nhiêu nhà địa chất của chúng ta,
sao không mời họ đến? Họ sẽ kể về quá trình khai thác,
phát hiện những mảnh thiên thạch, những hòn đá, vỉa
quặng. Hay lắm! Và tại sao lại không có những băng video
ghi lại công việc của những con người ấy, những tháng
ngày leo núi, ở rừng, khoan địa chất? Nếu làm được,
bảo tàng ấy sẽ là một trong những bảo tàng vô cùng hấp
dẫn.
Đối tượng thứ hai tôi muốn nói đến là giám đốc các
sở văn hóa - thông tin. Sự can thiệp quá sâu của những
người làm công tác quản lý vào chuyên môn của các bảo
tàng, đặc biệt bảo tàng địa phương cũng góp phần tạo
ra các sản phẩm thiếu tính chuyên nghiệp. Ví dụ, khi
xây dựng một bảo tàng, các ông giám đốc tương lai hầu
như không được tham gia vào Ban xây dựng nội dung. Họ
chỉ được giao nhiệm vụ khi tòa nhà đã xây xong và không
thể sửa chữa được gì nữa từ ánh sáng, đèn chiếu... Nên
nhớ rằng, bảo tàng có tính chuyên nghiệp riêng và không
phải bất cứ ai nói gì cũng nghe. Theo tôi, nên có hội
thảo về thực trạng của bảo tàng cấp tỉnh và nó chỉ có
ý nghĩa khi có mặt lãnh đạo cấp tỉnh, Sở Văn hóa - Thông
tin. Những nhân vật đó nếu không nhận thức được nhu
cầu đổi mới bảo tàng, thì bảo tàng sẽ không thay đổi
được.
Hương Lan (thực hiện)
Theo VietNamNet
|
