| Hội
nghị triển khai công tác xây dựng Hồ sơ "Hát ca
trù của người Việt" trình UNESCO diễn ra sáng 2/6
tại Hà Nội với sự tham dự của cố vấn đặc biệt cho dự
án là GS.TS Trần Văn Khê, cùng đông đảo các nhà nghiên
cứu trong nước và đại diện Sở VHTT các tỉnh có nghệ
thuật ca trù.
Ngày 9/5/2005, Bộ trưởng Bộ VHTT đã ký quyết định giao
việc xây dựng hồ sơ quốc gia "Hát ca trù của người
Việt" đề nghị UNESCO công nhận Kiệt tác di sản
truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại cho Viện Âm
nhạc (thuộc Nhạc viện Hà Nội).
Lịch hành động trong 5 năm (2006-2010)
do Viện Âm nhạc đưa ra:
- Chậm nhất tháng 8/2006: hoàn thành báo cáo dự án
trình UNESCO
- Năm 2007: Điền dã sưu tầm tư liệu, nghiên cứu viết
giáo trình ca trù, mở các lớp dạy ca trù toàn quốc
- Năm 2008: Tổ chức "Lễ chầu cử" tại Lỗ Khê
- Năm 2009: Hoàn thành giáo trình dạy ca trù, mở các
lớp dạy ca trù
- Năm 2010: Thi ca trù toàn quốc theo đúng lệ xưa.
300 ngàn USD cho 5 năm bảo tồn ca trù?
Theo bản đề xuất (dài 8 trang, có thể tạm coi là đề
cương dự án) của Viện Âm nhạc, dự án có diện hoạt động
rất rộng, trải trên địa bàn 12 tỉnh, thành phố là Hà
Nội, Hà Tây, Bắc Ninh, Bắc Giang, Phú Thọ, Hải Dương,
Hải Phòng, Hưng Yên, Thái Bình, Thanh Hoá, Nghệ An,
Hà Tĩnh, Quảng Bình.
Dự kiến thời gian tới, tiểu ban lập dự án sẽ dựng lại
lễ "Thị yến thưởng đào" tại làng Đông Ngạc,
lễ "Mở xiêm áo" tại đình Lỗ Khê (Đông Anh);
phục hồi lễ "Chầu cử" tại đền Đồng Sâm (Thái
Bình), quay phim các bài "Múa bỏ bộ", "Múa
bài bông", "Múa dâng hương" tại Hà Tĩnh...
Một chương trình hành động 5 năm được đưa ra, nhấn
mạnh các phương án chính như: Đưa ca trù vào giảng dạy
tại Khoa Âm nhạc truyền thống và trường Văn hoá- Nghệ
thuật trong cả nước; Đầu tư cho các nghệ thuật chuyên
nghiệp các tiết mục hát ca trù; Tạo điều kiện cho các
nhóm nghệ nhân hoạt động thường xuyên trong các dịp
liên hoan, tiếp khách của trung ương và địa phương;
Tổ chức "Lễ chầu cử" định kỳ 1 hoặc 2 năm/lần
thành một Festival nghệ thuật.... Viện Âm nhạc cũng
đề nghị UNESCO tài trợ cho chương trình bảo tồn ca trù
khoảng kinh phí 300.000 USD.
Còn nhiều bất đồng trong giới nghiên cứu!
Bản đề xuất của Viện Âm nhạc khẳng định: hát ca trù
xuất hiện ở nước ta từ thời kỳ nhà Lý ("Năm Thuận
Thiên thứ 16 (1025), vua Lý Thái Tổ đặt chức quản giáp
cho giới con hát"). Tuy nhiên, nhà nghiên cứu -
Th.sỹ Nguyễn Xuân Diện (Viện nghiên cứu Hán Nôm) bác
bỏ quan điểm này.
"Với tư liệu hiện tại chỉ có thể tạm khẳng định
là ca trù có từ thế kỷ 15" - Th.sỹ Nguyễn Xuân
Diện quả quyết - "Căn cứ vào gia phả Lê Đức Mao
làng Đông Ngạc trong đó có nhắc đến hai chữ ca trù.
Đó là tư liệu sớm nhất về ca trù. Ngoài ra ở một số
chùa có những bức chạm về ca trù. Có lẽ những người
khẳng định ca trù có từ trước thế kỷ 15 căn cứ vào bức
khắc gỗ trên bệ tượng chùa Thái Lạc (Hưng Yên) nhưng
thực tế bức khắc đó diễn tả một vũ điệu dân gian ảnh
hưởng nặng của âm nhạc Chàm, chứ không phải nói về ca
trù".
Tuy nhiên, GS.TS Vũ Nhật Thăng (từng là Trưởng BGK
tại Liên hoan ca trù toàn quốc 2005) lại khăng khăng
bảo vệ dòng quan điểm thứ nhất: "Sử ghi từ thời
Lý, tức khoảng thế kỷ 11 đã có hát Ả đào (Mãi về sau
Ả đào mới được gọi là ca trù). Những người nói rằng
ca trù chỉ có từ thể kỷ 15 là căn cứ vào cái đàn đáy.
Đàn đáy đúng là thế kỷ 15 mới có, nhưng điều đó không
có nghĩa hát Ả đào đến thế kỷ 15 mới xuất hiện. Hát
Ả đào có thể có một dàn nhạc chứ không phải chỉ có một
đàn đáy. Cho nên, có thể những hình thức Ả đào đã được
thay đổi qua các triều đại".
Như vậy, để tiến tới xác định những tư liệu chính xác
về ca trù, ngay từ bước đầu tiên chúng ta đã "vấp"!
Hồ sơ trình UNESCO sẽ phải hoàn thành muộn nhất vào
tháng 8 năm sau. Tiểu ban soạn thảo cần tìm lấy một
tiếng nói chung giữa mọi sự bất đồng hiện nay, tránh
tạo nên sự nghi ngờ ở chính tổ chức sẽ xét duyệt hồ
sơ.
Một số ý kiến khác
GS.TSKH.Tô Ngọc Thanh (Chủ tịch Hội Văn Nghệ Dân gian
VN): Không thể phổ cập ca trù như phổ cập Giáo
sư, Tiến sỹ!
Chương trình hành động cho thấy rằng chúng ta bắt đầu
đi vào lối mòn. Tại sao lại đưa ca trù vào giảng dạy
trong nhà trường?! Không thể để toàn dân hát ca trù
được! Đó là chuyện không tưởng! Đồng ca ca trù, đồng
tấu 15, 16 đàn đáy một lúc cũng là một cách làm nhưng
cách làm ấy không hiệu quả. Ca trù là sự đồng cảm của
những mảnh tâm hồn tri âm tri kỷ, đã thế thì không thể
đồng ca được! Mà dạy trẻ con trong nhà trường thì phải
đồng ca chứ sao! Chỉ nên đưa vào nhà trường cùng lắm
là giới thiệu về mặt lý luận. Còn về truyền dạy nên
theo con đường gia đình".
Ông Lê Ngọc Cường (Cục trưởng Cục Nghệ thuật
Biểu diễn): Dùng từ 'CLB' cho ca trù, nghe
cứ gờn gợn!
Một mặt là chúng ta đang muốn phục hồi một giá trị
rất cổ, nhưng mặt khác lại sử dụng một từ rất hiện đại,
rất mới là CLB. Sao không dùng phường hay giáo phường?
Ngoài ra, nên xem lại quy trình của Chương trình hành
động. Năm 2006 đã hoàn thành báo cáo trình UNESCO mà
năm 2007 mới tổ chức điền dã và sưu tầm tư liệu thì
liệu có ngược? Về tên của Dự án, nên đổi thành "Nghệ
thuật Ca trù của người Việt" sẽ khái quát hơn.
Th.S Nguyễn Xuân Diện (Viện Nghiên cứu Hán
Nôm): Cần chú ý đến tính nguyên gốc khi xây
dựng hồ sơ!
Tôi theo dõi Liên hoan ca trù toàn quốc 2005 thấy Múa
bài bông và Múa bỏ bộ được phục hồi và trình diễn nhưng
xiêm áo sử dụng trong đó đã được phục chế một cách tuỳ
tiện. Nên tìm hiểu qua nguồn ảnh của Pháp để lại, trong
đó sớm nhất là bức ảnh chụp cảnh giáo phường Nam Định,
Thanh Hoá vào hát Trúc hỗ trong kinh đô nhà Nguyễn nhân
dịp lễ Tứ Tuần Đại Khánh của vua Khải Định.
Doãn Diễm
Theo VietNamNet
|
