| Sáng
24/3, Hội An mở cửa nhà bảo tàng văn hoá dân gian. Đây
là địa phương đầu tiên trong cả nước mở bảo tàng chuyên
đề về lĩnh vực này!
Sau 2 năm chuẩn bị với hàng loạt cuộc điều tra khảo
sát, chụp ảnh, hỏi chuyện và sưu tầm rất công phu trong
dân chúng, sáng 24/3, Trung tâm Quản lý bảo tồn di tích
Hội An đã chính thức khai trương Nhà bảo tàng Văn hoá
dân gian Hội An tại số 33 Nguyễn Thái Học. Khoảng 500
hiện vật và nhiều hình ảnh minh hoạ được trưng bày tại
đây đã phản khá đa dạng mọi mặt đời sống, nghề nghiệp,
phong tục tập quán... của cư dân Hội An xưa. Đặc biệt,
lần đầu tiên các hiện vật gốc có niên đại trên 100 tuổi
liên quan đến đời sống hàng ngày của cư dân Hội An xưa
như trang phục gia đình người Việt, người Hoa, trang
phục múa hát bả trạo... đã đựoc giới thiệu đến đông
đảo công chúng qua bảo tàng này.
Ông Trần Ánh, Giám đốc Trung tâm Quản
lý bảo tồn di tích Hội An cho hay: “Trải qua thời gian
dài tạo dựng và phát triển, các lớp thế hệ cư dân Hội
An đã kế thừa, vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm của
tiền nhân, cởi mở, linh hoạt trong quan hệ giao lưu
- tiếp xúc với các nước trong khu vực và quốc tế để
hình thành nên bản sắc văn hoá mang những sắc thái riêng
gắn với môi trường cửa sông ven biển và đặc điểm phát
triển của vùng cảng thị thuyền buồm, nơi giao lưu của
các nền văn hoá trong suốt nhiều thế kỷ, như tổ chức
UNESCO đã ghi nhận. Thực tế này được bảo lưu bền bỉ
ở nhiều mức độ khác nhau trong đời sống hàng ngày và
trong các hình thái văn hoá văn nghệ dân gian hiện tồn
ở địa phương. Trong điều kiện có thể, bảo tàng nàyỉtưng
bày một số hình ảnh, hiện vật nhằm hữu hình hoá các
giá trị của bộ phận di sản này, góp phần cung cấp cho
các nhà chuyên môn, du khách, bạn bè gần xa cùng nhân
dân địa phương những thông tin cần thiết. Qua đó tăng
cường lòng yêu mến di sản văn hoá của địa phương, của
dân tộc để chung tay góp sức giữ gìn, phát huy di sản
ngày càng tốt hơn, đúng hướng hơn”.
VietNamNet xin giới thiệu đến bạn đọc
một số nội dung, hình ảnh được thể hiện tại Nhà Bảo
tàng Văn hoá dân gian Hội An:
Nghề buôn ở Hội An:
Xuất phát từ nhiều yếu tố thuận lợi,
vượt lên tâm lý truyền thống “trọng nông - ức thương”
của xã hội phong kiến VN, nghề buôn bán cũng như hoạt
động thương nghiệp ở Hội An đã sớm hình thành và đóng
vai trò hết sức quan trọng để nơi đây trở thành một
đô thị thương cảng quốc tế nổi tiếng của VN suốt các
thời kỳ Trung - Cận đại ở khu vực Đông Nam Á và thế
giới:
“Tơ, cau, thuốc chở đầy ghe
Hội An buôn bán tiếng nghe xa gần”
Dân gian xứ Quảng - Đàng Trong đã ca
ngợi như thế và nhiều sử gia, thương nhân đương thời
cũng ghi nhận tương tự về nghề buôn ở Hội An. Chính
nghề buôn bán và hoạt động thương nghiệp, ngoại thương
đã đưa thương cảng Hội An lên tầm vóc của một cảng thị
thuyền buồm quốc tế, xứng đáng đại diện điển hình cho
cả Đàng Trong - Việt Nam, nơi đón nhận rất nhiều thuyền
buôn nước ngoài ghé bến, bán buôn mà cột buồm của chúng
dày đặc “như rừng tên xúm xít” và hàng hoá ở đây trao
đổi phong phú, dồi dào “không thứ gì là không có”, đến
nỗi “100 chiếc thuyền to chở cùng một lúc cũng không
thể hết được”.
Đặc biệt nơi đây “chợ không hai giá”,
“buôn bán dễ dãi, xâu thuế nhẹ nhàng... tục mỹ phong
thuần, khiến cho lòng du khách viễn phương đều muốn
kiết cư lập nghiệp”.
Nghề đánh bắt sông nước:
Hội An tuy diện tích tự nhiên nhỏ bé
(chỉ 60km2) nhưng nằm ở vị trí vùng cửa sông – ven biển,
rất đa dạng về môi trường sinh thái tự nhiên, đặc biệt
là dạng sinh thái sông nước, cùng với nó là các loài
thuỷ - hải sản. Hơn nữa, ở đây kết cấu khối cộng đồng
cư dân với chủ nhân chính là người Việt từ đồng bằng
Bắc bộ và Bắc Trung bộ vào tiếp cư với người Champa
bản địa, có sự hội nhập của cư dân Hoa, Nhật Bản, sự
giao lưu với cư dân nhiều nước ở vùng Đông Nam Á. Vì
thế, nghề đánh bắt sông nước truyền thống ở Hội An có
lịch sử lâu đời, được hình thành và phát triển từ kinh
nghiệm của nhiều nhóm - thành phần cư dân khác nhau
cùng chung sống trên mảnh đất này.
Những đặc điểm trên đã quyết định diện
mạo đa dạng, phong phú, độc đáo và đầy tính hấp dẫn
của các ngành nghề sông nước, của các công cụ đánh bắt
sông nước ở Hội An mà chúng ta có thể bắt gặp ở đây
những hình ảnh thật sinh động về các nhóm công cụ đánh
bắt ao hồ, bàu mương, ruộng nước ngọt; nhóm ở các hói,
đầm, sông, rạch nước lợ; nhóm ở các vùng biển, ven đảo
nước mặn.
Nghề gốm Nam Diêu, Thanh Hà:
Tương truyền vào khoảng thế kỷ 16 –
17, những thợ thủ công từ Thanh Hoá, Nghệ - Tĩnh đã
đến Thanh Hà lập làng và xây dựng nên nghề làm gốm truyền
lại cho đến ngày nay.
Sản phẩm gốm Nam Diêu, Thanh Hà chủ
yêu không có men, xương gốm mịn, hình dáng cân đối,
mềm mại. Một số đồ gia dụng còn được điểm xuyết hoa
văn viền chỉ nổi ở quanh vai hoặc có men đơn sắc màu
nâu đen, vàng sậm...
Trong lịch sử, do có vị trị cận thị,
cận giang cùng đội ngũ vận tải bằng ghe bầu đông đảo
nên sản phẩm gốm Nam Diêu, Thanh Hà không chỉ tiêu thụ
mạnh ở cảng thị Hội An, các tỉnh duyên hải miền Trung
– VN mà có gia đoạn còn là một mặt hàng xuất khẩu ra
nước ngoài. Sản phẩm gốm Thanh Hà đã được sách Đại Nam
Nhất Thống Chí của Quốc sử quán triều Nguyễn ghi danh
trong phần thổ sản của tỉnh Quảng Nam.
Những năm gần đây, nghề gốm Nam Diêu,
Thanh Hà từng bước được phục hồi, góp phần cung cấp
các sản phẩm gia dụng, thủ công mỹ nghệ phục vụ đời
sống hàng ngày của cư dân địa phương và nhu cầu thưởng
ngoạn của khách tham quan du lịch.
Nghề may mặc:
Đây là một nghề truyền thống được hình
thành tại Hội An từ khá sớm. Ban đầu may thủ công bằng
tay để tạo nên những bộ quan phục, lễ phục, thường phục
phục vụ nhu cầu vốn rất đa dạng của nhiều thành phần
cư dân Chăm, Việt, Hoa, Nhật, phương Tây... từng định
cư, buôn bán ở đô thị thương cảng Hội An. Đến cuối thế
kỷ 19 đầu thế kỷ 20, nghề may ở Hội An tiếp tục phát
triển với những bàn máy may cổ điển và nhiều hiệu may
nổi tiếng chuyên may quốc phục, âu phục...
Gần đây, trong xu thế mở cửa và hội
nhập, nghề may ở Hội An lại khởi sắc, phát triển một
cách nhộn nhịp với các dịch vụ may sẵn, may nhanh được
khách hàng trong và ngoài nước ưa chuộng.
Nghề y cổ truyền:
Đô thị cổ Hội An, từ thế kỷ 16 – 17
từng là tụ điểm của ngành Đông y ở Đàng Trong. Hàng
hoá xuất nhập tại đây có nhiều loại dược liệu quý, thường
được gọi bằng cái tên dân dã là thuốc Bắc nếu nhập từ
Trung Quốc, hoặc thuốc Nam nếu là hàng nội địa. Vào
thời kỳ ấy, dọc các đường Trần Phú, Hoàng Văn Thụ, Nguyễn
Thái Học, Lê Lợi (hiện nay), có nhiều tiệm thuốc Bắc,
thuốc Nam và nhiều thầy thuốc giỏi. Những kinh nghiệm
chữa trị của các thầy thuốc ở Hội An đã góp phần đáng
kể phát triển nghêềy cổ truyền của địa phương cũng như
của Quảng Nam, Đàng Trong. Hoạt động điều trị ở đây
bao gồm các khâu liên hoàn từ bắt mạch, kê đơn, bốc
thuốc, điều chế hoặc trồng hái cây, lá thuốc...
Nhiều tư liệu cho biết, ngay tới tận
đầu thế kỷ 20, khi ngành Tây y chưa phổ biến, người
dân khắp nơi đã đổ về phố Hội An cắt thuốc, chữa bệnh
rất đông đảo. Trải qua bao biến đổi của thời gian và
thay đổi thói quen của con người, ngày nay ngành Đông
y cổ truyền ở Hội An vẫn được trân trọng, duy trì, ngày
càng có xu hướng phát triển và có uy tín lớn không những
đối với nhân dân địa phương mà còn với khá nhiều du
khách từng bắt mạch, bốc thuốc tại đây.
Nghề mộc Kim Bồng:
Từ khu phố cổ Hội An nhìn chếch theo
hướng Tây Nam bên kia sông Hoài là làng mộc Kim Bồng
(tên cũ là Kim Bồng Châu), nay phần lớn thuộc xã Cẩm
Kim. Cùng với sự phát triển hưng thịnh của đô thị -
thương cảng Hội An, làng mộc Kim Bồng hình thành vào
khoảng thế kỷ 16 – 17 và tiếp tục không ngừng mở rộng
vào các thế kỷ sau. Tổ tiên nghề mộc Kim Bồng có gốc
gác từ nhiều vùng quê thuộc đồng bằng Bắc bộ, Bắc Trung
bộ đến Hội An định cư, lập nghiệp. Tại đây, họ có điều
kiện tiếp thu, vận dụng những kinh nghiệm, kỹ thuật
mộc - nề từ nhiều nguồn khác nhau gồm Chăm, Trung Hoa,
Nhật, phương Tây... để hình thành nên một phong cách
mộc - nề riêng của nghề mộc Kim Bồng, Hội An.
Các hiệp thợ mộc Kim Bồng là tác giả
chính làm nên quần thể kiến trúc đô thị cổ Hội An cũng
như nhiều công trình kiến trúc tuyệt mỹ ở Quảng Nam
và kinh thành Huế. Họ cũng chính là tác giả của những
chiếc ghe bầu Quảng Nam nổi tiếng và nhiều sản phẩm
thủ công mỹ nghệ tinh xảo, mỹ thuật hiện đang được lưu
giữ tại địa phương cũng như tại nhiều nơi trong và ngoài
nước.
Nghề nông ở Hội An:
Hội An đất hẹp, diện tích trồng trọt,
chăn nuôi không nhiều nhưng nghề nông vẫn đóng vai trò
quan trọng trong cơ cấu kinh tế chung của thị xã. Nghề
nông trên mảnh đất cảng thị này vẫn mang đậm những bản
sắc, đặc trưng cơ bản của nền nông nghiệp truyền thống
VN trên nhiều phương diện.
Vẫn phổ biến với nghề trồng lúa nước
trên những cồn bàu, những cánh đồng phù sa An Mỹ, Sơn
Phô, Cửa Suối, Đồng Nà... Vẫn chuyên cần với những bãi
bắp ven sông của Xuyên Trung, Châu Trung, Kim Bồng,
Nam Ngạn... Vẫn miệt mài chăm sóc những bầy heo, gà,
vịt, ngỗng... trong các chuồng trại tranh tre đơn giản.
Vẫn cần mẫn chế tác các công cụ một cách sáng tạo và
phù hợp với phương thức sản xuất của mình.
Người nông dân Hội An định cư trên
vùng đất cửa sông - ven biển, luôn đứng trước những
hiểm hoạ của thiên nhiên như bão, lốc từ biển Đông,
lũ lụt từ thượng lưu Vu Gia, Thu Bồn... Vì vậy, sự gắn
kết, nương tựa, đùm bọc lẫn nhau để bảo vệ gia súc,
mùa màng, nhà cửa, tính mạng... là mối quan tâm thường
trực dối với họ. Tình làng nghĩa xóm và những tập quán
tốt đẹp của nếp sống làng xã được vun đắp suốt chiều
dài lịch sử và duy trì cho đến ngày nay.
Trang phục truyền thống ở Hội
An:
Trang phục cùng nếp ăn, nếp ở là những
yếu tố thể hiện đậm nét nhất truyền thống văn hoá của
một cộng đồng cư dân, nhất là đối với một cộng đồng
gồm nhiều lớp, nhiều nguồn khác nhau như ở Hội An. Nơi
đây, vốn có cư dân Chàm sinh sống, rồi có người Việt
ở phía Bắc vào suốt từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18 – 19.
Hơn nữa, đây còn là địa điểm định cư ổn định, lâu dài,
khá quan trọng của một bộ phận cộng đồng người Hoa và
thương nhân Nhật Bản...
Họ đến với Hội An, đem theo những thói
quen sử dụng trang phục của mình, cùng với sự chi phối
mạnh mẽ của nhà nước phong kiến để rồi qua nhiều đời,
nhiều thời, dần hình thành nên trang phục phù hợp với
cảnh quan môi trường – xã hội ở vùng đất mới Hội An.
Điều này thể hiện phần nào trong những bộ trang phục
tiêu biểu của nhóm cư dân người Việt và người Hoa được
giới thiệu tại bảo tàng này.
Hải Châu
Theo VietNamNet
|
